Question

"жыр жауһары" шығарма

Answer 1

Нұрпейіс Байғанин 1860 жылы, бұрынғы Орал губерниясы, Темір уезінде (қазіргі Ақтөбе облысы, Байғанин ауылы) Байғана деген кедейдің отбасында дүниеге келген.

XX ғасырдың бас кезіндегі түрлі революциялар мен Азамат соғысы болған жылдары ақын алпыс жасқа толған еді. 1916 жылы патша бұйрығымен майданның қара жұмысына алынған қазақ жігіттеріне арнап өлең шығарғанына орай оның есімі халыққа жақсы танылды. Кеңес өкіметінің алғашқы жылдарынан бастап қызметке іліккен Нұрпейіс 1930 жылдардың екінші жартысына дейін түрлі кеңес жұмыстарында болады. Темір ауданындағы “Союз қосшы” деген шаруашылық одағын басқарады. Онан кейін алғашқы колхоздарды ұйымдастыруға қатысады. Осындай жауапты жұмыстарды атқара жүріп ақын шығармашылық өнерден, өлең шығарудан ешқашан қол үзіп көрмеген.

Бұрыннан да жақсы білетін эпостық жырларды халық арасына кең тарата жүріп, елді колхозға, қосшы одағына ұйымдасуға шақыратын үгіт өлеңдер шығарады. Бірақ бұл кезеңде ол кәсіпқой ақын деңгейіне көтерілді деуге болмайды. Кейін өкімет халық таланттарын іздеп тауып, олардың шығармашылық өсуіне жағдайлар жасаған кезде ғана жаңа өмірге жаңаша үн қосып, есімі де ел ішіне жақсы танымал бола бастайды.

Алыс түпкірден шыққан ақын 1938 жылы мамыр айында алғаш рет Алматыға, Жамбылдың мүшел тойына шақырылады. Даңқты ақынның тойына арнап “Ғасырдың қарт бұлбұлы”, “Жамбылға”, “Ақын шабыты”, т.б. бірнеше өлең шығарған. Қазақстан астанасына арналған “Көрімдік” атты жаңа өлеңі де осы кезеңде өмірге келеді. Бұл бір ақынның дарын көзі ашылып, шабытқа мінген кезеңі болды. Осы жолы ол қиыннан қиыстыра білетін суырыпсалма ақын екенін де көрсетеді. Бұрын аты Ақтөбе облысынан басқа жерге көп тарай қоймаған ақын бұл сапарында өзінің ерекше талантын бүкіл Қазақстан жұртшылығына танытады. Халық арсынан шыққан айырықша дарын ретінде осы кезден бастап Нұрпейіс ақынға мемлекет тарапынан көңіл бөліне бастайды. Оның шығармашылық жағынан өсуіне қолайлы жағдай жасалып. Қазақстан Жазушылар одағы ақынға арнаулы әдеби хатшы да бекітіп береді.

1939 жылы өткен Қазақстан жазушыларының П съезіне Нұрпейіс делегат болып қатысқан және съезден кейін үздік талантты ақындардың бірі есебінде Жазушылар одағының мүшелігіне қабылдануы оның шығармашылығына жаңа серпін берді. Н.Байғаниннің республиканың қоғамдық өміріне белсене араласуы осы жылдардан бастау алады. Ақындардың республикалық слетіне қатысқан ол Кеңес Одағының астанасы Мәскеуге барып, Бүкілодақтық ауыл шаруашылық көрмесіне қатысады. Қартайған ақынның шығармашылық талантына қанат бітірген жағдайлар – өмір жолында кездесіп отырған, міне, осындай ұнамды оқиғалар. Мәскеудегі көрмеге арнап шығарған “Өңімдегі жұмбақ” атты өлеңі халыққа кеңінен тарайды. Ақын өзі туған Ақтөбе жеріне ел астанасынан үлкен шабытпен оралады. Өзінің көрмеден алған әсерін баяндайтын “Ғажайып көрмеде” атты өлеңі бір жағы тыңдарман жұртшылыққа берген есебі сынды еді.

1940 жылы аталып өткен Қазақ Республикасының 20 жылдық мерекесіне орай еңбегі жоғары бағаланған ақын “Құрмет Белгісі” орденіне ие болды. Өзі барып Мәскеуден, өкімет басшыларының қолынан орден алған Нұрпейіс бір ұмытылмас күнін “Қуаныш жыры” атты толғауында әсерлі суреттейді. Бұл толғау бүкілодақтық атақты басылым “Известия” газетінде жарияланып, енді Нұрпейіс жырлары бүкіл Кеңес елінің оқырмандарына таныла ба