Question

баяндауыштың жасалу жолдарын ата​

Answer 1

Баяндауыш-сөйлемдегі предикаттық қатынастың негізі. Сондықтан ол үнемі грамматиканы зерттеуші ғалымдардың назарында болған»-дейді Ермекова Тыныштық Нұрдәулетқызы .Ол кісі есім баяндауыштың сөйлемдегі негізгі грамматикалық тұлғасы-жіктік жалғауы. Қазақ тіл білімінде баяндауыштық тұлғатуралы аз сөз бопжүрген жоқ.Ғалымдар баяндауыштың тұлға ретінде түбір тұлға ,жіктік,тәуелдік,көптік,кейбір септік жалғауларын, -нікі,-дікі,-тікі, көсемше,есімше,шартты райтұлғаларын көрсетеді.Аталған тұлғалардын сөйлем баяндауышы құрамынан табылатыны ешқандай дау туғызбаса керек,алайда обьектіге алынып отырған сөзге предикаттық,баяндауыштық сипат беруде бұл тұлғалардың атқарар жүгі әр түрлі. Түбір және атау тұлғасын баяндауыштық тұлға деп танушылар оны жіктік жалғаудың III жақтық нөлдік формасымен шатастырады. Шындығында түбір, атау тұлғалары сырт формасы жағынан аталған тұлғаменұқсас болғанмен, беретін мағыналарымүлде басқа.
-НІКІ,-ДІКІ,-ТІКІ қосымшалы сөздердің синтаксистік қызметі жөнінде түркологияда көптеген пікірлер бар. Аталған құранды жұрнақтын ілік септігінен қалыптасқандығы ғалымдар дұрыс көрсеткенімен,оның құрамындағы –кі афиксінің табиғаты туралы әр түрлі пікірлердің /бірі сын есім тудыратын жұрнақ десе,енді бірі онымен тек омонимдес, мағынасы басқа қосымша деп таниды/ болуы оны синтаксистік қызметі жайында нақты тұжырым жасауға қиындық келтіреді.Осыған орай, қазақ тіл білімінде кейбір ғалымдар мұны таза баяндауыштық тұлға деп таныса, екінші тобы бұл тұлғадағы сөздердің түрленіп, сөйлемнің өзге де мүшесінің қызметін атқаратынын көрсетеді.Расында да,тіліміздегі –нікі,-дікі,-тікі қосымшалы сөздері жіктік жалғауын қабылдап баяндауыш, септік жалғауында тұрып сөйлемнің өзге мүшелерінің де қызметін атқаратынын тіл фактілері көрсетіп тұр.Сондай-ақ тілімізде осы жұрнақтың жіктеліп келіп қолданылуы үлгісінің барлығы/Мен сізді ңауылдікімін,Сен біз-дікі-сін,Ол ме-нікі/Оның предикаттық қосымша емес екенін нақтылай түседі.[1;5]