Ответы
Ответ:
1848 жылдың қоңыр күзінде қырғыздың бай шонжар манабы Орманхан шешесіне ас береді. Бұл жиынға аралас құралас отырған қазақтың Тезек төре, Бөлтірік шешен бастаған игі жақсылары бір қауым ел болып қатысады. Астың ақындарсыз өтпесін білген ақын жанды Тезек төре елге атағы жайылып, таныла бастаған Сүйінбай ақынды ала
1848 жылдың қоңыр күзінде қырғыздың бай шонжар манабы Орманхан шешесіне ас береді. Бұл жиынға аралас құралас отырған қазақтың Тезек төре, Бөлтірік шешен бастаған игі жақсылары бір қауым ел болып қатысады. Астың ақындарсыз өтпесін білген ақын жанды Тезек төре елге атағы жайылып, таныла бастаған Сүйінбай ақынды ала барады
Ассалаумағалейкүм, сәлем бердік,
Мүбәрәк жүздеріңді жаңа көрдік.
Атақты ас жиынды құттықтауға,
Бауырлас қырғыз елі, саған келдік.
Жүйріктер қосылмаған қою шаңға,
Қосылар қыран бүркіт, қашқан аңға.
Хан Жантай, Қара Бәйтік, Әтекеңе,
Келіп ек амандаса Орманханға.
Арғы атаң ер Әтеке, батыр Жантай,
Басына киді бөрік қызыл алтай.
Қанаттас қырғыз елін көрмек үшін,
Боларын осы астың күттік алты ай.
Бас қосқан екі халық бұл жиында,
Келген соң сөйлеу керек сөзден қайтпай.
Қол жайып, құран оқып өткендерге,
Әруағын атаң, қырғыз, келдім жоқтай.
Алдына қалың қырғыз келгеннен соң,
Жарай ма қайтып кету көңіл айтпай?!
Қырағы аспандағы ақиықпын,
Құмары басылмайтын борандатпай.
Ау, Сүйінбай, Сүйінбай,
Тоқтат енді сөзіңді.
Ояйын ба көзіңді!
Ақынмын деп ойлайсың,
Мен тұрғанда өзіңді.
Басыңнан өлең жаудырып,
Бір құрайын тезімді.
Барың болса қарышта,
Барар жерің сезілді.
Келіп қапсың байқамай,
Өлетұғын жеріңе.
Қазулы тұрған көріңе,
Көрсетейін көзіңе.
Ажал айдап келген соң,
Саған өлім тегінді.
Тентіреп жүріп қаңғырып,
Былғама шалқар көлімді.
Қара жалым Орманхан,
Жантай, Бәйтік бегімді.
Сыртыңнан іздеп, жүрші ем,
Келтірді Құдай кезіңді.
Түстіңбе бәлем, қолыма,
Үрлейін мес қып теріңді.
Қатырлатып шайнайын,
Қыбырлаған жеріңді!
Әй, Сүйінбай, Сүйінбай,
Сүйінбай маған бұйымба-ай
Сүйінбайды жеңбесем,
Кірмеймін қайтып жиынға-ай.
Айтысатын ақынсың,
Бір қалаштық тиынға-ай.
Керегі жоқсың қырғызға,
Домбыраңды қолтықтап,
Қайт аулыңа салпақтап,
Топырақ саған бұйырмай.
Келіп қапсың ордама,
Қатаған барын байқамай.
Боз жапалақ сен едің,
Қияқты сұңқар мен едім,
Тырнағыма іліктің,
Қалмайды желкең қиылмай.
Осы жерде жеңілсең,
Бұйырмас саған бұйымтай.
Еліңді таппай қаларсың,
Көзіңнің жасы тиылмай.
Арманда қалма, Сүйінбай,
Ақын болсаң байқайын.
Басыңнан өлең жаудырып,
Миыңды біраз шайқайын.
Айтыспаймын да сенімен,
Сес көрсетіп қайтайын.
Көптігімді айтайын,
Байлығымды айтайын,
Менің атым, Қатаған,
Қоңыр Бөрік асында,
Бес жүз жылқы матағам.
Сүйінбай тәуір ақын деп,
Мұның несін атаған.
Құс мойынды, қоян жон,
Тұлпар туған жатаған.
Бай мырзаңды қосақтап,
Айтысам деп менімен,
Өлтіріп алма қападан.
Сүйінбай, сенен жеңілсем,
Қатаған болмай қатайын,
Көк шешектен жатайын.
Қырғызға әкеп малыңды,
Беш тиынға сатайын.
Әскер тартып барғанмын,
Сөзімнің тапшы жалғанын.
Әскер тартып барғанда,
Өзімдікі болмап па ед,
Қойныңдағы жарларың,
Атқа мінген жастарың.
Кенесары төреңнің,
Басын кесіп алғанмын.
Наурызбайдай бегіңді,
Итіме сүйреп салғанмын.
Заты жаман Сүйінбай,
Қане кегіңді алғаның?
Кек алам деп жүргенде,
Ішіңде кетер арманың.
Көптігімді айтайын,
Құлақ сап, тыңда, Сүйінбай!
Шала сөйлеп жатпайын,
Орауыз, қара бурадай.
Күніне шауып жараған,
Құйрық жалын тараған,
Қара Бәйтік бегім бар,
Ақ патшадан шен алған.
Орманханға бағынып,
Ауызына қырғыз қараған.
Батыр Жантай бегім бар,
Егізек пен Тоғызақ,
Бұғы деген қырғызым,
Маңдайға біткен жұлдызым.
Қырғыз болып аттансам,
Өзімдікі емес пе,
Қазақтағы бар қызың.
Қызың тұрмақ құл болар,
Босағаңдағы жалғызың.
Қаңғырып жүрген қазағым,
Қимылдашы, қанеки,
Мінін тапсаң қырғыздың?
Сүйінбай ақын, жырлашы,
Менен бүгін жеңілсең,
Кіргізермін әкеңнің,
Дайын тұрған көріне.
Наурызбайдай бегіңе,
Бұйырмаған жаназа,
Жүрмеген соң жөніне.
Кезеңді жерден асырған,
Қазақтың шауып жылқысын.
Алдына салып айдаған,
Байлық десең бізде бар,
Батырлық десең бізде бар,
Ел шетінен айтайын,
Сарыбақ үш мың дулым.
Жағамдағы құндызым,
Маңдайдағы жұлдызым,
Бұғы деген жұртым бар,
Байлық десең мұнда бар,
Көптік десең мұнда бар.
Бектік десең мұнда бар,
Көкше қоян құмда бар,
Біздей ерлер қайда бар?
Қасар ұры қырғызым,
Ұрлықпенен көз ашып,
Жылқының көрген қызығын.
Сары рудан қозғасам,
Тең келмес оған қаруың.
Ауадан былай көп Солта,
Найзасын тасқа жаныған.
Тұлпар мініп жаратқан,
Жанды аузына қаратқан.
Сол Солтының ішінде,
Қалың қара Қанайым.
Қанайымды қаптатып,
Қазағым саған салайын.
Қазақ қандай, мен қандай,
Сүйінбай, сонда көрерсің.
Далада қалар ит мүжіп,
Көмуге келмес өлексің.
Айтысам деген ақынның,
Зар жылатқам талайын.
Онан бері Танайым,
Тынайымның шоқпарын,
Қақ шекеңнен ұрайын.
Қимылдашы, қанеки,
Қай жақсың бар ей, қазақ,
Сыртыңан бағып тұрайын.
Алатаудан төтелеп,
Тау ешкідей тік басып,
Саяғыма шығайын.
Тынай менен Саяқтың,
Артық қылып нәсілін,
Жаратқан жоқ па, Құдайым,
Саяғым аман тұрғанда,
Сүйінбайдың үстінен,
Қалар ма екен таяғым!
Бұрынғы мен соңғыда,
Оңалып еді баяғым.
Орманхандай бегімнің,
Құшақтап сүйген аяғын.
Сүйінбай ақын байқадым,
Қағылып қалды сайтаның.
Кезегіңді алып сөйлеші
Сыртыңнан байқап қарайын?! –