Question

Қазіргі жастарға ғылым бағуға не кедергі жасайды?​

Answer 1

Ответ:

жастарға ғылымды бағуға еріншектік кедергі жасайды

Answer 2

Елімізде ғылымның беделі төмен екенін, ғылыммен шұғылдануға қызы­ғу­шылық азайып бара жатқанын басқа емес, ғалымдардың өзі айтып, дабыл қаққанына талай жылдың жүзі бол­ды. Әсіресе, соңғы бірнеше жылдың бе­дерінде ғылымға бет бұрған жастардың қатары қатты кемігені осы проблеманы айғақтай түседі. Ұлттық экономика ми­нистрлігі Статистика комитетінің 2017 жылғы дерегіне жүгінсек, бүгінгі таңда елімізде 22 081 адам ғылыми-зерттеу жұмыстарымен айналысады. Олардың ішінде жасы 25-ке жетпегендері – 1909, 45-ке толмағандарының саны 16 мыңға жуықтайды.

2014 жылғы есеп бойынша, Қа­зақ­станда ғылымнан нан іздеген жандардың саны 25 мың 793 адам болса, 2015 жылы бұл көрсеткіш 24 мың 735-ке азайған. 2016 жылы күрт төмендеп, 22 985 ға­лым қалған. 2017 жылғы деректі жо­ғары­­да келтірдік. Егер кейбір деректер бойынша тоқсаныншы жылдары азат­тық­тың алтынкүрек желі енді есе бас­та­ған тұста ғылыми-зерттеулермен шұғыл­да­на­тындардың саны 42 мың адамнан асып түскенін ескерсек, қазіргі көрсеткіш екі есеге дейін құлдырағанын аңғарамыз.

Бір айта кетерлігі, жалпы ғалым­дар­дың ғана емес, ғалым болсам деген жастар қатарының кему үрдісі күшейіп бара жатқандай. Ал жастары ғылымға қызықпайтын, ғылым культі жоқ елде «қазақстандық кремний алқабын құру» сияқты идеялардың құрғақ қиял күйінде қалатыны анық.

Бұрынғы Қоғамдық даму министр­лігінің қолдауымен жасалған «Қазақ­стан жастары-2018» Ұлттық баянда­ма­сын шолып, саладағы ахуалды ба­жайлауға тырысқан едік. Осы еңбекте көрсетілгендей, 2017 жылы елімізде ғы­лыми-зерттеулермен және әзірлемелер жасаумен 386 мекеме айналысқан екен. Бұл көрсеткіш алдыңғы жылмен салыстырғанда, мекемелер саны 3-ке көбейгенін көрсетеді.

Есесіне 2014 жылғы көрсеткіштен (392 мекеме) төмен. Ғылыми зерттеу және тәжіри­белік-конструкторлық жұмыстар жүргі­зетін орталықтар негізінен Алматы (131 мекеме) мен Астанада (62 мекеме) шоғыр­ланған. Солтүстік Қазақстан, Пав­лодар, Қостанай облыстары бұл көр­сет­кіш бойынша ең төменгі сатыларда.

Жарайды, ғалым көп елде де ғылым шарықтап дамып кетеді деу­ге бола қоймас. Мәселе ғы­лым­­­ның әкелетін пайдасында, өнер­кәсіпке, экономиканың түрлі салаларына, тұрмысқа енгізетін озық жаңалығында екені түсінікті. Бұл орайда да айдарымыздан жел есіп тұр деп айта алмас едік. Физика-математика ғылымдарының докторы, Техникалық физика және экология мәселелері жөніндегі ҒЗИ директоры Темірғали Көкетайдың айтуынша, Қазақстан әр салаға ен­гізген ғылыми жаңалықтар көр­сеткіші бойынша дүние жүзіндегі ал­ғашқы алпыс елдің санатында жоқ. Отандық кәсіпорындардың да инновациялық белсенділігі дамыған елдерді айтпағанда Ресей, Беларусь, Қырғызстан, Украина сынды елдерден төмен.

– Ғылымнан жаңа әрі жақсы нәтиже алу үшін зерттеушілер көп болу керек. Сонда бәсекелестік артып, саннан сапа туады. «Көп ақша беремін, 2-3 жылда жаңалық аш» деп кесіп айтуға тағы болмай­ды. Қаражаты аз, қатары кем ғалымдар­дың беретін өнімі де төмен болады. Он­дай жолмен ғылымды дамыту мүм­кін емес, керісінше құрдымға жіберіп алуымыз мүмкін,– дейді Т.Көкетай.