АЙТЫЛЫМ 10-тапсырма.
Махамбет Өтемісұлы - кім? Оның Баймағамбет сұлтанмен кандай байланысы бар?
Ответы
Ответ:
Махамбет Өтемісұлы (1804 ж., Ішкі Бөкей Ордасы, қазіргі Батыс Қазақстан облысының Бөкей ордасы ауданының Нарын құмының Жасқұс деген жері. — 1846 ж. 20 қазан, Қараой өңірі, қазіргі Атырау облысының Индер ауданы) — қазақтың әйгілі жырауы, күйші композиторы, отаршылдыққа қарсы Исатай Тайманов бастаған көтерілісті (1836-1837) ұйымдастырушылардың бірі, осы көтерілістің жалынды жыршысы.
МАХАМБЕТ ӨТЕМІСҰЛЫ ПОЭЗИЯСЫ
Басты бет ҰБТ Қазақ әдебиеті XIX ғасыр әдебиеті және сал-серілер поэзиясы Махамбет Өтемісұлы поэзиясы
КОНСПЕКТ
Қазақ халқы талай қиын кезеңдерді басынан кешірді. Елін, жерін қорғап, азаттығы үшін ішкі, сыртқы жаулармен жан алысып, жан беріскен сұрапыл айқасқа түсті. Сондай елеулі оқиғаның бірі – ХІХ ғасырдың бірінші жартысындағы Ішкі Бөкей Ордасында Еділ мен Жайық арасындағы атақоныс мекені үшін болған шаруалар көтерілісі еді. Көтерілісті Исатай мен Махамбет басқарды. Шаруалар көтерілісі ХІХ ғасырдың бірінші жартысындағы қазақ поэзиясының демократтық бағытын белгілеп, идеялық-көркемдік ерекшеліктерін айқындады. Көтерілістің жалынды жыршысы Махамбет поэзиясы ереуілге шыққан халықтың құдіретті үнін танытты. Исатай мен Махамбетке «Ереуіл атқа ер салдырған да, егеулі найза қолға алдырған да, беркініп садақ астырған да» – «Қара қазан сары бала қамы», «толарсақтан саз кештіріп» жүрген де қарындас қамы, ел қамы еді. Көтерілістің мақсаты Махамбеттің «Ұлы күн» өлеңінде:
Желп-желп еткен ала ту,
Жиырып алар күн қайда?!
Орама мылтық тарс ұрып,
Жауға аттанар күн қайда?! –
деген жолдармен берілген. Халық жазушысы С. Мұқанов Махамбет жырларын. «Ереуіл толғаулары» деп бағалаған.
Махамбет Өтемісұлы 1803 жылы Ішкі Бөкей ордасындағы Бекетай аймағында, қазіргі Батыс Қазақстан облысындағы Жәнібек ауданында дүниеге келген. Жастайынан Жәңгір ханның ордасында, ханның баласы Зұлқарнайынның қасында өскен Махамбет арабша да, орысша да сауатты болған. Махамбет он ағайынды болған. Ол туралы өзінің «Махамбеттің Баймағамбет сұлтанға айтқаны» деген толғауында:
Өтемістен туған он едік,
Онымыз атқа мінгенде,
Жер қайысқан қол едік, –
деп жырлаған.
Исатай – Махамбет бастаған шаруалар көтерілісі хан жасағын басқарып келген Қарауылқожа Бабажанұлына қарсы 1836 жылы 4 сәуір күні Қиялымола деген жерде болған. Тас-түйін дайындалып келген Жәңгір ханның қарулы күшіне Исатай қолының шамасы келмей, қатарлары сирей бастайды. Сонда Махамбет:
Ханнан қырық туғанша,
Қарадан бір-ақ тусайшы,
Халықтың кегін қусайшы, –
деп, сарбаздарға жырмен күш-қуат берген. 1837 жылы 2 қарашада Исатай мен Махамбет хан ордасына екінші шабуыл жасаған. 3 мыңдай қолмен жасанып келген қолдан сескенген Жәңгір хан айлаға көшіп, Исатайды алдап арбауына түсіріп, Орынбордан қарулы әскер алғызып, Исатай мен Махамбеттің жасағына күйрете соққы берген. Бұл оқиға Махамбеттің Исатай атынан шығарған «Әй, Махамбет, жолдасым» өлеңінде:
Әй, Махамбет, жолдасым,
Аш арыстан жолбарысым.
Ісімнің білдім оңбасын.
Қанша айтса да болмадым,
Сөзіңе құлақ салмадым
Қисық туған сорлы ағаң,
Хан сөзіне сенгенім,
Он күн мұрсат бергенім... –
деген жолдар арқылы көрініс тапқан.
Объяснение:
)))))