3-тапсырма. Мәтінді оқып, қысқартып жаз. Есте жоқ ерте замандардан бері адамзат баласы ауа райын үздіксіз бакылап келедi. Өйткені, олардың көшпелі өмірі ауа райымен тығыз байланысты әрі соған тәуелді еді. Олар жан-жануарлардың қылықтарын, Ай, Күн, жұлдыздардың сипатын назардан тыс калдырмаған. Жалпы, ауа райын дәл айта білу де кез келгеннің басына беріле бермейтін касиет. Қазақтардың негізінен, мұндай адамдарды «жұлдызшылар» деп атағаны мәлім. Қазақ жұлдызшылары түрлі ырымдарды да ауа райын болжауда кеңінен пайдаланды. Осы орайда назарларыңызға қарапайым кәсіпті серік еткен (балықшылар, егіншілер т.б) ата- бабаларымыздың ауа райы хақындағы жорамалдары мен ырымдарын ұсынып көрмекпіз. Шағала суға конса, күн райынын жаксы болатындығын білдіреді. Ал егер құмдақтың бетінде жүруін тоқтатпаса, камдана бер деген сөз екен. Егер аспан күн ұясына қонып жатқанда алтын және қарақошқыл түсті болса, ал күншығыс бет қарауытып, кызгылт түске еніп тұрса, жаздыгүні ашық, жылы, тыныш күн, қыстыгүні желсіз, біркалышты аяз болады деген белгі. Бұлттар ауа райын болжауда үлкен рөл атқарады. Яғни, ертедегі адамдар олардын сырткы көрiнiсiне, пішініне, қозғалысына қарап, күннің жағдайын біліп отырған деседі. Мәселен, егер бұлттардың долбары сирек болса, дауылды карсы алуға дайын бол. Егер олар бір-бірінен алшақ әрi жеңiл көрінсе, желдін жолы әлі алыс дегені. Егер бұлттар бір жерге топырлап, тез қозғалып бара жатса, бір сұмдықтың боларь анық. Суық күні терезе әйнегі мен жақтауы терлесе, күн жылынады, жазда терлесе, ауа рай бұзылады.
Ответы
Мәтіннің қысқаша мазмұны:
сағ
Тақырыбы: Ауа райы және оны халық дәстүрінде сақтау.
1. Кіріспе: Дүниежүзілік тарих пайда болғаннан бері адамдар ауа райын бақылап отырады.
2. Ауа-райының адам өміріндегі рөлі: Ауа-райының көшпелі өмір үшін маңызы зор болды және оны бақылау оның адам өміріне әсерін болжауға көмектесті.
3. Қазақ астрологтары: Қазақ астрологтары ауа райын болжау үшін түрлі ырымдарды пайдаланған.
4. Айтулар мен ырымдар: мәтінде балық аулау, егіншілік сияқты қарапайым кәсіппен айналысқан ата-бабаларымыздың жорамалдары мен ырымдары берілген.
5. Ауа райын болжаудағы бұлттардың рөлі: Мәтінде ауа-райын болжаудағы бұлттардың маңызы ерекше.
6. Қорытынды: мәтінде адамдардың ұзақ уақыт бойы ауа-райын түсінуге және болжауға тырысқаны және жинақталған білім мен бақылаулар бүгінгі күнге дейін көмектесетіні атап өтіледі.
Мәтіннің жалпы идеясы: Ертедегі адамдар үшін ауа-райының маңызы зор болған және ата-бабаларымыздың бақылаулары мен ырымдары олардың өмірге әсерін болжауға көмектесті.
Мәтінде ауа-райын болжаудың әртүрлі тәсілдері, соның ішінде жануарларды бақылау, ай, күн және жұлдыздардың табиғаты, бұлттардың маңыздылығы сипатталған.
ауа райын болжауда. Ғылым мен техниканың дамығанына қарамастан, ауа райын бақылауда ата-бабаларымыздың білімі мен бақылауы әлі де маңызды.