Ответы
Ответ:
Toshkentda bitiruv oqshomlari, savodsiz kommunistlar, qizlar bilan mushtlashmaydigan Avazbek Olimov. O‘zbek matbuoti 22-iyunda nimalar haqida yozgan?
Ommaviy axborot vositalari — gazeta, jurnal, televideniye, radio, internet — barining o‘rni, ahamiyati bor. Biroq oxirgi yillar O‘zbekistonda internetdan foydalanuvchilar soni ortgandan ortib, gazeta va jurnallarga talab kamaygandek. Davlat statistika qo‘mitasining ma’lumotlariga ko‘ra, 2021-yilning 1-yanvarigacha internet tarmog‘iga ulangan abonentlar soni qariyb 20 millionni tashkil etgan. Bu ko‘rsatkich o‘tgan yilning mos davri bilan solishtirganda 21,9 foizga oshgan. 2000–2020-yillar oralig‘idagi bosma nashrlarni chop etish ma’lumotlarida jurnallar va boshqa vaqtli nashrlar chiqarilishi 2019-yili 195 tani tashkil etgan bo‘lsa, 2020-yili 175 taga tushgan. Gazetalar nashri esa 2019-yili 460 tadan 94 taga kamayib, 2020-yilda 366 tani tashkil etgan.
“Daryo” gazeta-jurnallarga talab nega kamayayotgani, gazetxonlar o‘rnini tarmoq foydalanuvchilari egallayotgani masalasini o‘rganganda, bunda faqat internetning “hissa”si emas, yana bir qancha muammolar, mas’ullar beparvoligi, gazetxonlar tanlovi sabab bo‘layotgani aniqlandi.
Jadval: Davlat statistika qo‘mitasi
“Gazetalarning narxi qimmat, maoshimiz juda kam”
Gazeta-jurnallarga aholi talabi, qanchalik tez va ko‘p sotilishi o‘rganilganda, xaridorlar soni yil emas, oy sayin kamayayotgani, jiddiy nashrlardan ko‘ra, ko‘ngilochar, teledasturlar jamlanmasi, turfa boshqotirma, krossvordlar to‘plangan gazetalar sotilayotgani ma’lum bo‘ldi.
Toshkent shahridagi matbuot do‘konlarini kuzatganda: “Ko‘proq pensionerlar keladi. Biror yoshning o‘zi uchun atayin gazeta, jurnal olganini eslolmayman. Ota-onasi tayinlagani uchungina sotib oladi”, — dedi ismini oshkor qilishni istamagan sotuvchi. “Ko‘p gazeta payshanbada chiqqaniga xaridor ham ko‘p bo‘ladi shu kuni. Seshanbada krossvordlar keladi. Uni ham keksalar xotirasini yo‘qotmaslik, parishonxotirligini ‘davolash’ uchun oladi”.
Foto: “Daryo” / Madina Nurman
“Internet degani chiqishidan аvval gazetaga talab yaxshi edi. Odamlar bajonidil olar, yoshlar ham ulardan qolishmasdi. Bugun-chi, telefonidan hamma narsani o‘qib, ko‘rib, eshitib ketyapti. ‘Gazetayam o‘qinglar’, desangiz, qo‘lidagini ko‘rsatib, ‘Hammasi internetda bo‘lsa, nima zaril!’, deydi. Ochig‘i, biz kattalar ham dangasamiz, yoshlarni-ku aytmay qo‘yaqolay. Gazetalarning tiraji kamaygan. Oluvchi kamligiga ko‘pini orqaga qaytarishga majburmiz”, — qo‘shimcha qiladi sotuvchi.
Poytaxtdagi yana bir matbuot do‘koni sotuvchisi Satura ayaning aytishicha, hozir odamlarda pul kam, xarid quvvati past.
Foto: “Daryo” / Madina Nurman
“3000 so‘mga gazeta olgandan ko‘ra, ikkita ‘buxаnka’ olishyapti. Gazetalardan krossvord bilan programmalar (teledasturlar) ko‘proq sotiladi. Daromadimiz ancha kamaygan. Maoshlarimiz oshsa, yaxshi bo‘lardi”, — deydi u.
Namangan shahridagi 26-matbuot do‘koni sotuvchisi Muhammadjon Mahmudjonov 15 yildan beri shu kasb-korni qiladi. Uning aytishicha, hozir 20 xil gazeta-jurnal sotadi, bundan 10 yil oldin esa ularning soni 50 dan ortiq bo‘lgan.
Namangan shahridagi 26-matbuot do‘koni sotuvchisi Muhammadjon Mahmudjonov
Namangan shahridagi 26-matbuot do‘koni sotuvchisi Muhammadjon Mahmudjonov
Foto: “Daryo” / Jahongir Akramov
29-matbuot do‘koni sotuvchisi Kamoliddin Sayfiddinov shu sohada ishlayotganiga endi bir yil bo‘ldi. Hozircha asosiy tovarlari – “Darakchi”, “Sug‘diyona”, “Bekajon” gazetalari, sport va skanvord nashrlari ekan.
Namangan shahridagi 29-matbuot do‘koni sotuvchisi Kamoliddin Sayfiddinov
Namangan shahridagi 29-matbuot do‘koni sotuvchisi Kamoliddin Sayfiddinov
Foto: “Daryo” / Jahongir Akramov
“Odatda shu nashrlarni so‘rashadi. Bugun kuni bo‘yi 8 ta gazeta, jurnal sotdim. Xaridorlar ‘gazetalarning narxi qimmat’, deydi. Bekor qolib, chiqitga chiqmasin, deb arzonga bo‘lsayam bervoraman. Ijara haqi, non-choy va boshqa xarajatlarni chiqarib tashlaganda, bir oyda o‘rtacha 500 ming so‘m daromad topaman”, — deydi u.
“Daryo” muxbiri Buxoro viloyatidagi matbuot do‘koni sotuvchisi Mansur Hamroyevdan hol-ahvol so‘raganida, “Oylikdan boshqa hammasi yaxshi”, degan javobni oldi.
Kogon shahri markazidagi do‘kon sotuvchi Mansur Hamroyev
Kogon shahri markazidagi do‘kon sotuvchi Mansur Hamroyev
Foto: “Daryo” / Laylo Hayitova
“Gazeta, jurnallarga ehtiyoj qolmayapti, menimcha. Bir oyda 1 million so‘mlik gazeta-jurnal sotaman. Sotganimning 6 foizini berishadi. Bor-yo‘g‘i, 60 ming so‘mlar atrofida maosh olaman. Bu pulga kimning ishlagisi keladi. Ba’zan kun oxirigacha ‘Kimdir gazeta olmasmikan?’, deb mo‘ltirab turaman. Nima qilay, pensionerman, o‘tiribman. Sharoit yo‘q. Yozda issiq, qishda sovuq, svet yo‘q, pechka qo‘yib bo‘lmaydi. Besh-olti doimiy mijozim bor. O‘shalarga ishonib yuraveraman-da”, — deydi Mansur aka.
Jondor tumanidagi “Мatbuot” do‘koni sotuvchisi Muhayyo Bafoyevaning so‘zlariga ko‘ra, “ish haqi haddan tashqari kam. Lekin ikki oydan beri o‘sha 60–70 ming so‘m maosh hali ham berilmagan”.