Question

«Айтыс - киелi енер, такырыбына әдеби эссе жазындар. ​

Answer 1

Айтыс - әдебиет жанры болғанымен ертеден қалыптасқан халықтық дәстүрдің үлкен түрі. Ойын, той, ас, қыз ұзату, келін түсіру сияқты қазақ тойлары жүйрік ат, білекті палуандармен бірге айтыс ақындары да қатысып, олар айтыс арқылы той қызығы мен мәртебесін көтере түскен. Әрине мұндай жерде айтыстардың өз мақсаты, талабы, шарты бар. Көшпелі елдің қызық-қуанышын бөлісіп келген айтыс халқымыздың сан алуан ойын-той, әр түрлі дәстүрлі думандарда қуана қызықтайтын театры іспеттес болған. Жұрт көпшілік алдында сөз сайысына түскен екі ақынның жеңіске жету жолындағы тапқырлықтары мен алғырлықтарына куә болып, солардың біреуінің намысын жыртып, тілеуін тілейтін жанкүйеріне айналады. Бұған айтыстың сауықшылдық, эстетикалық ләззат беретін сипаттары да айтарлықтай қызмет атқарады. “Аттың жалы, түйенің қомында” дегендей көп дайындықты керек етпейтін айтыс кез келген жерде өте береді де, мұның тыңдаушысы да, бағасын беріп төрелік айтушысы да халық немесе қадірлі ел ақсақалдары болады. Айтыстың дәстүрлі өнерге айналуына көшпелі өмір салты тікелей әсер еткені байқалады. Көшпелі елде шілдехана, ойын-тойға ерекше мән беріліп, қонақ кәдеден бастап, кішігірім ауыл айтыстары да өтіп отырған. Бұлар ертеңгі көрнекті айтысқа бастайтын дайындық тәрізді бүкілхалықтық сипат алған. Арқалы айтыс ақындары бірін-бірі іздеп келіп айтысатын дәстүрге жалғасты. Бір де бір үлкен жиын, ас-той ақындар айтысынсыз өтпейтін болды. Бұл дәстүр айтыстың сан алуан мазмұнды, мол ауқымды жанрға ұласуына қолайлы жағдай жасады.
Айтыстың негізгі салмағы да, түйіні де өмір шындығы. Бетпе-бет келген екі ақын да сол орайда жеңудің сан алуан жолдарын, амал-тәсілдерін қарастырады. Ә дегеннен амандасу, ел жағдайын сұраудың өзінде айтыс боларлық түйін, сын тағарлық мәселелер іздестіріледі. Қарсыластардың қай-қайсысы да негізгі уәж, аталы ойларын бірден жайып салмай, аңысын аңдап, құрылған тор, айлалы қақпанға түсіруді көздейді. Оның алдын орап, матап, шырмап, қисынды да уәжді сөзбен тоспақ болады. Машығы мол, айла-тәсілі көп, аталы сөзді орнымен қолдана білген ақын ғана мәрелі жеңіске жетеді. Суырып салма өлеңге ысылған, ағыл-тегіл жыр иесі айтыста сөз таппағаннан жеңілмейді, аталы сөзден, жүйелі ойдан, бұлтартпас шындықтан тосылады. Мұны қанша өкінішті болса да жұрт алдында ашық мойындауға, кейінгі жырлау кезінде жасырмай айтуға мәжбүр болған. Бұл шыншылдық ойды “Аталы сөзге арсыз жауап қайырады” деген мәтелімен айтыстың әділ қазысы болған халық өзі түйіндеп отырған.

Answer 2

Ответ:

Айтыс-ежелгі ата бабаларымздың келе жатқан ұлттық өнердің бірі,поэзиялық жанр,топ алдынды суырып салып айтылатын сөз сайысы.

Айтыс-халық ауыз әдебиетінің ерекше бір түрі.Оны басқа араб,үнді халықтарында болсада,қазақ халқындай емес.Айтыс арқылы шешендік өнерлі,мақалданып,діп сөйлеп үйренеді.Ол қазіргі күнге дейін жеткен өнер.Ауыз әдебиетінің басқа жанрына қарағанда айтыстың ерекшелігі-оған көптеген әйел адамдар қатысқан.Қазақ ақындар айтысында талантымен танылып,бүкіл елге аты жайылған әйгілі ақындар аз емес.Сара мен Ырысжан,Ақбала мен Күнбала сияқты ақындар сөз жүйрігі атанған.Екі адам сөз таласып домбырамен сол жерде ұйқасты сөз ойлап тапқан.Кім қарсыласың сөзсіз қалдырған жағдайда ол жеңімпаз атана отырғаны белгілі.

Менің ойымша қазақ халқының айтыс сияқты ежелгі киелі өнерің қазір көп адам ұстанса бізден дана,ақылды,шешен,жол бастайтын адамдар шығар ма еді деген ойым.Сонда жаңа Қазақстан болашағы жарқын болар еді.

Объяснение: