Ответы
Ответ:
1бөлімі
Алдымен
Тұла бойынан
Бу менен дым бүріккен
Алай-дүлей жел тұрды.
Дүниені басып жатқан
Қара балшықтай қою,
Күйедей қап-қара,
Түнек серпілді.
Жоғарыда
Ішіне жұлдыздар жапсырған,
Алып қазандай төңкерілген,
Төсіне Ай ілген, Омырауына Күн таққан
Аспан пайда болды;
Күркіреп, күркілдеп
От шашып жатқан;
Алып денесінен
Қып-қызыл болып
Өрт қашып жатқан
Тау менен тастар пайда болды.
Жел алып келген
Дым менен будан
Бұрқырап тасып жатқан
Сулар пайда болды.
Найқалған нулар пайда болды.
Сонан кейін Адам шықты.
Ашыған қамырдай боп
Көтеріліп деміккен
Қара жерді басып көрді,
Жүндей боп ұйысқан
Қара бұлттарды
Қолымен олай-бұлай аударып
Ашып көрді.
Алтай тауым
Бесік болып тербеткен,
Жарқылдаған от пен
Сарқыраған судың ішінде
Ержеткен –
Көк тәңірінің оғландары
Бүкіл түрік жұртының
Арландары мен қабыландары,
Бумын қаған мен
Істемі қаған таққа қонды.
Елімді ел етемін деп,
Жерімді көгертемін деп
Оттай асау,
Оқтай ұшқыр
Атқа қонды.
Ормандар аңға толды.
Өрісі малға толды.
Жерінің тегінен
Май ағып тұрған,
Ағаштарының балағынан
Бал ағып тұрған
Ел болды.
Құнары асыл
Жер болды.
Сол елдің
Айналасы түгел –
Бұзылған сеңдей
Жапырып кеткісі кеп тұрған;
Көшкен селдей
Түп-тамырымен қопарып
Батырып кеткісі кеп тұрған
Дұшпан екен.
Күндердің күнінде
Жан-жағынан олар
Құрсаудай бүріп
Қысқан екен.
Сол кезде
Көк түріктердің кеуделері
Көріктей ісінген.
Жаяулыны – құмалақтай! –
Найзасының ұшына іліп,
Аттылыны – қуалап жүгіріп! –
Бөріктей түсірген.
Бастыны –
Бастары жерге тигенше
Идірген –
Табаның жалатып,
Арттарын сүйдірген.
Тізеліні –
Тізелерін дірілдетіп
Түйедей бақыртып
Шөгерген.
Қалғандары
Оқ тиген мақұлықтай қашып,
Тау менен тастардан асып
Алды-артына қарамай
Жөнелген.
Халқына
Ілгеріде жатқан
(Күн шығыстағы)
Қадырқан қойнауын сыйлап,
Керіде жатқан
(Күн батыстағы)
Темір қақпаны жайлатқан.
Жеңіспенен желпіндіріп
Отыз күн бойы ойнатқан,
Қырық күн бойы тойлатқан.
Екі қаған да
Емендей берік,
Бәйтеректей зор,
Төбені сүйреп әкетердей
Алып болған.
Сол екеуінің тұсында
Ел-жұрты
Молшылыққа малғытып жүзіп,
Ырыс пен құтқа
Кеңірдектерінен келіп
Қарық болған!
Сарбаздары
Қара жартастардан
Қамал қалап жатқан.
Ал екі қаған
Таулардың иығына шығып,
Бұлттарды бауырына басып
Соларға қарап жатқан.
Халқы
Үйірін іздеген,
Айғырлардай кісінеп,
Ботасын іздеген
Аруаналардай боздап –
Жыр толғаса! –
Көлдерді тасытып
Тауларды қозғаған екен;
Бірін-бірі тыңдаған,
Өздеріне ақырып сөйлемеген,
Ақырып сөйлесе де,
Арына тиетіндей етіп
Бақырып сөйлемеген,
Азып-тозбаған екен.
Аярлық пен
Опасыздықты көргенде –
Орай да борай –
Қабағына қар жауған!
Әділ жарғылары
Қара тастарды турап,
Қара қылды қақ жарған!
Сонан кейін олар
Демдері бітіп
Өмірден кеткен.
Рухтары
Алтай таудың үстінде
Оқшырайып отырған
Көк тәңіріне кеткен.
Олардың өлімін естіген
Дүние теңселіп кеткен,
Ойпаң жер опырайып құлап,
Қақырайып тұратын жоталар
Жер шөгіп кеткен.
Ормандар шулап жылаған,
Көлдер тулап жылаған.
Күн шығыстағы
Бөклі шөлдің ел-жұрты
Құм шашып еңіреген.
Ортадағы татарлар,
Күл шашып еңіреген.
Алтай таудың айналасын
Азан-қазан етіп,
Күңіреніп, егілген
Қабырғалары сөгілген
Жоқтаулар басталған;
Іргедегі табғаштар
Бастарын
Тау менен тасқа ұрған.
Күні тұтылғандай,
Айы құлағандай шошып жылаған.
Шаштарын ормандай жайып,
Беттерін тырнақтарымен! –
Тасты орған тау өзендеріндей!
Осып жылаған.